Şizofreni Türleri Nelerdir?

Şizofreni hastalığı zihinsel bir hastalık olup düşüncede, algıda ve davranışta bozulmaların yaşandığı bir durumdur. Bu rahatsızlıkta gerçek ile hayal arasında ayrım yapılamaz, ve kişiler yaşadıklarıyla ilgili doğru algıya sahip olamaz.

Kadın ve erkeklerde şizofreni belirtileri arasında sanrılar, halüsinasyonlar, konuşma ve duyguyu ifade etme zorlukları yer almaktadır. Bu hastalık ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilmektedir. Ne var ki tekrarlama riskini azaltmak için genellikle ömür boyu tedavi gerekmektedir.

Şizofreni Nedir?

Şizofreni hastalığı insanların gerçekte olmayan şeyleri görmesi veya duymasıyla açıklanan zihinsel hastalıktır. Bu rahatsızlıkta kişiler paranoyak düşüncelere veya halüsinasyonlara kapılabilmekte ya da  korku ve panik yaşayabilmektedir.

Kadın ve erkeklerde şizofreni belirtileri arasında yer alan bu durumlar, hastalarda şiddet eğilimi olmamasına rağmen günlük yaşamda zorluklar yaşanmasına yol açabilmektedir. Rahatsızlığın erken teşhisi edilmesi tedavisine hemen başlanılması açısından önemlidir.

Şizofreninin başlangıcı hastalık öncesi dönemde belirsiz semptomlarla başlamakta olup yavaşça ilerlemektedir. Ne var ki bazen ani olarak da ortaya çıkabilmektedir. Bu dönemdeki belirtiler genellikle sosyal geri çekilme, ilgisizlik, konuşma azalması ve alışılmadık ilgi alanları gibi şekillerde kendini gösterebilmektedir.

Şizofreni Neden Olur?

Şizofreni hastalığı çeşitli faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan bilişsel kaynaklı bozukluk olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda genetik yapı ve enfeksiyon hastalıkları gibi etkenlerden etkilenmektedir. Rahatsızlık birden fazla nedene bağlı olarak gelişebilen rahatsızlık olarak kabul edilmektedir.

Birtakım genetik faktörlerin şizofreni ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Bu konuyu özellikle bazı ailelerde şizofreni hastalarının görülmesi destekler durumdadır. Bunun yanı sıra çevresel unsular ve annenin hamilelik çağında yaşadığı enfeksiyonlar tarzı faktörler de şizofreninin olası nedenleri içinde yer almaktadır. Bununla birlikte beyin yapısı ve gelişimi ile ilişkili olduğunu öne süren çeşitli teoriler de bulunmaktadır.

Şizofreni Tanısı Nasıl Konur?

Şizofreni hastalığı teşhis edebilmek için ilk olarak muayene yapılması gerekmektedir. Semptomların mevcudiyeti ile 6 aydan uzun sürmesi, teşhis için önemli göstergelerdir. Bunlar yalnızca şizofreniye özgü olmadığı için öncelikle epilepsi, bulaşıcı hastalıklar gibi genel tıbbi durumlardan kaynaklanan hastalıklar ile diğer organik patolojiler ve psikotik depresyon, bipolar bozukluk gibi psikiyatrik rahatsızlıklar ile ayırıcı tanının muayene ile yapılması gerekmektedir.

Tanıda özgün görüntüleme veya laboratuvar yöntemi olmasa da ayırıcı tanı için kan tahlili, beyin görüntüleme ve EEG gibi tanı yöntemleri kullanılabilmektedir. Kesin tanı konmasını sağlayan psikometrik test bulunmamasına karşılık hastalara ayırıcı tanı sürecinde bazı testler gerçekleştirilebilmektedir.

Şizofreni Türleri Nelerdir?

Paranoid şizofreni genellikle birden fazla sanrı veya sık işitme var saymalarla kendini göstermektedir. Dolayısıyla daha çok pozitif belirtiler ön plandadır. Bu belirtiler arasında, özellikle kötülük veya düşmanlık ve büyüklük sanrıları sıkça görülmektedir. İşitme var sanıları genellikle sanrıların içeriğiyle ilişkilidir.

Paranoid şizofreni katatonik ve dezorganize şizofreniye kıyasla genellikle daha ileri yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Bu hastalık genellikle sosyal yaşamın daha kurulduğu 20 ve 30’lu yaşlarda teşhis edilmektedir.

Bu nedenle bu hastalar genellikle hastalığı daha iyi deneyimler ve ego kaynakları diğer şizofreni tiplerine göre daha zengin olabilmektedir. Bunun dışında paranoid şizofreni olan kişilerde ruhsal kabiliyetler ve duygusal katılım diğer modellere kıyasla fazla gözlemlenmektedir. Paranoid şizofrenide davranış gerilemesi de daha az yaygındır.

Hebefrenik Şizofreni

Dezorganize şizofreni bilişsel, ruhsal ve sosyal yeteneklerde belirgin gerileme, dağınık ve kontrolsüz davranışlarla açıklanmakta olan şizofreni türüdür. Hastalar genellikle görünüşte hareketli olsalar da davranışları genellikle amaca veya yöne sahip değildir. Konuşmaları dağınık olup sıklıkla uygun olmayan gülme veya gülümsemelerle gözlemlenmektedir. Duygusal tepkileri donuk veya uygunsuz olabilmektedir.

Yüz ifadelerinde grimalar, manirizmalar ve tuhaf mimikler görülebilir. Sanrılar veya var sanılar karışıktır ve belirli konuya odaklanmamaktadır. Dezorganize şizofreni genellikle 25 yaşından önce başladığından kişinin günlük yaşam etkinliklerini, yıkama, giyinme, yemek yapma gibi faaliyetleri ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Nöropsikolojik ve bilişsel testlerdeki performans genellikle düşüktür.

Katatonik Şizofreni

Katatonik şizofreni belirgin motor fonksiyon bozukluklarıyla karakterize edilen bir şizofreni çeşididir. Bu bozukluklar stupor, negativizm, rijidite, eksitasyon ve postür alma şeklinde ortaya çıkmaktadır.

• Hareket bozuklukları
• Hareketsizlik (katatoni)
• Aşırı motor aktivite
• Aşırı negativizm
• Mutizm
• İstemsiz davranışlarda tuhaflık
• Ekolali (karşıdakinin söylediklerini tekrarlama)
• Ekopraksi (karşıdakinin hareketlerini tekrarlama) biçiminde olabilmektedir.

Motor hareketsizlik katalepsi veya stupor şeklinde de görülebilmektedir. Balmumu esnekliği, hastanın belirli bir pozisyonda saatlerce kalma eğilimidir.

Stupor ise hastanın çevreye ve çevresel uyarılara duyarlılığının azalmasıyla belirgin hareketsizlik ve yarı uykulu bir haldir. Hasta neredeyse yarı koma halindedir ve herhangi bir uyarana yanıt vermemektedir.

Aşırı motor aktivite amaçsızdır ve dış uyarıcılardan etkilenmemektedir. Bazen katatonik eksitasyon olarak adlandırılan durumda, hasta belirli pozisyonda iken yanından geçene vurma veya ayağını çekme gibi anlamsız hareketler yapabilmektedir.

Katatonik şizofreni olan hastalarda, negativizm olarak adlandırılan bir durum da görülebilmektedir. Negativizm hastanın konuşmaya veya istenileni yapmaya direnme eğilimidir. Örneğin hasta muayene sırasında gözlerini açması istendiğinde açmayabilir veya açmaya çalışıldığında gözkapaklarını daha sıkı kapatmaya çalışabilir, sorulan sorulara hiç cevap vermeyebilir.

Bu hastalarda hareketsizlik ve negativizm nedeniyle beslenme bozuklukları, dehidratasyon (aşırı su kaybı), bitkinlik, yorgunluk gibi durumlar yaşanabilmektedir. İlaçlara bağlı olan ateş artması ve otonom dengenin bozulmasıyla açıklanan nöroleptik malign sendrom tehlikesi yer almaktadır.

Rezidüele Şizofreni

Rezidüel şizofreni tipinde hasta en az bir şizofreni atak geçirebilmektedir. Lakin süregelen klinik tabloda sanrı, var sanı, dezorganize konuşma ve davranış gibi belirgin psikotik semptomlar gözlenmemektedir.

Hastalarda negatif belirtiler veya hafif pozitif semptomlar mevcut olabilmektedir. Sanrı veya var sanı varsa belirsizdir ve güçlü duygulanımlar eşlik etmemektedir. Bu hastalar bazen belirli bir düzeyde remisyona girip sınırlı tortu belirtileriyle sosyal işlevlerini sürdürebilmektedir. Bazen aktif ve net bir atak yaşarlar ve bazen de tamamen remisyona girebilmektedir.

Farklılaşmamış Tip Şizofreni

Şizofreninin aktif evresinde tanı ölçütlerini karşılayan belirtiler bulunmaktadır. Ne var ki ancak bunlar paranoid şizofreni yahut dezorganize, katatonik tipler için özel tanı ölçütlerini karşılamamaktadır.

Bunun yanı sıra, bazı otoriteler şizofreniyi semptom özelliklerine göre Pozitif Belirtilerle Giden Şizofreni (Tip-I Şizofreni) ve Negatif Belirtilerle Giden Şizofreni (Tip-II Şizofreni) olarak iki gruba ayırmaktadır. Tip-I Şizofren paranoid, katatonik ve dezorganize şizofreni esnasında görülen belirtilerle seyrederken, Tip-II Şizofreni negatif belirtilerle gözlemlenmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular